Waar blijft de leerkracht als inspirator? Als dromer, filosoof of strijder?
Hoe kun je dat waarmaken als deze rol niet wordt benoemd?
Auteur: Mieke Vollenhoven
Er was een tijd dat theologen, filosofen het onderwijs vormgaven. Lang geleden. De vorming was gebaseerd op oeroude principes die het hele leven bepaalden. Er waren beginselen die gezinnen, scholen en de samenleving in hun greep hielden. Ik ben er mee opgegroeid. ‘t Was niet te vermijden. Ik ken zowel de eerbied uit de jaren 50, als het protest in de jaren ’60 tegen het geestelijk gezag en ook, nog later, de speurtocht naar hoe we ons weer kunnen verbinden. De principes kon ik als kind niet verwoorden. Ze leefden in mij. Iets om trots op te zijn? Ik weet het niet. Maar ik ken wel het verschil met deze tijd. Nu zijn er veel minder gemeenschappelijke waarden of principes. Mijn beginselen zijn anders dan die van mijn grootvader. Maar beginselen horen er nog steeds bij! Docenten en coaches horen in mijn ogen kernwaarden uit te stralen. Inspirerend leiderschap te tonen!
Rollen
Als ik nu iets lees over de rollen van de leraar, of de hoogleraar, kom ik vooral praktische rollen tegen. De docent begint als gastheer (welkom heten!) en eindigt als afsluiter (vergeet niet te evalueren!). Hij moet goed kunnen presenteren, anders komt de lesstof niet over. Het moet natuurlijk ook een didacticus zijn, anders kan hij de les niet vormgeven en het proces onder controle houden. En wat we niet mogen vergeten, is dat hij ook een pedagoog moet zijn. Met oog voor het kind. Als daar nog tijd voor is. Tot slot is hij ook nog een (leer)coach. Leerlingen en studenten moeten hun weg in het onderwijs en (beroeps)leven vinden. Daar heb je een coach voor nodig. Heel goed allemaal. Dat meen ik. En toch…ik mis iets essentieels. Is het mijn bloed dat borrelt? Mijn eigen drijfveren. Of is het veel meer?
Gemis
Ik mis de docent als inspirator, dromer, hartstochtelijk filosoof, verhalenverteller of kunstenaar. Ik wilde soms huiveren als leerling en student. Versteld staan van wat er werd gezegd. Bewogen worden ook al begreep ik het niet helemaal. Leraren mochten tijden doorgaan als ik er het leven bij kon ervaren. Ik wilde wegdromen en tegelijk mijn aandacht erbij houden. Ontdekken wat het mysterie was. De gouden draad in het verhaal pakken. Of het nu wiskunde of Nederlands was. Ik wilde een spiegel zien waar ik in kon kijken. Of merken dat een ander geboeid zat te kijken, een scherpe vraag stelde of dat het stil werd in de klas… Wat ik níét wilde is: veel dingen zien die je moest onthouden, indelen en uitpluizen. Veel woorden horen en iets over hun samenhang. Zonder dat je wist wat het betekende! Voortdurend oefenen van lesstof, vaardigheden en de toepassing ervan. Ik heb ergens heimwee naar oertijden. Ik wil weg van de tijdgeest. Zonder terug te keren naar de morele druk van mijn voorvaderen. Maar om wat voor geest gaat het dan? Welke krachten hebben we in het onderwijs bewust te maken en een plek te geven?
De geest krijgen
Er zijn geesten die we niet meer duidelijk benoemen maar wel kunnen aanwaaien. Ze kunnen in een groep een vuur ontsteken, een wind aanwakkeren, een golf van emoties oproepen. Een inspirator kan die geesten helder maken. Misschien is het de Strijdgeest waarbij de docent voor de klas zich boos kan maken over onrecht; de Werkgeest waardoor een docent een hele klas kan laten samenwerken. Misschien is het de Droomgeest waardoor de verbeelding parten gaat spelen. Die krachten van de geest zitten niet alleen bij de man of vrouw voor de klas. De rol van de inspirator zit dieper, raakt meerdere doelen tegelijk. Het gaat om een mentaliteit, gemeenschappelijk bewustzijn van de nodige verandering. Ook bij de leerlingen of studenten. Het gaat erom dat we de geesten leren onderscheiden en hanteren. Neem bijvoorbeeld de Strijdgeest. Die beheerste ik nog niet goed als leerling. Ik was nog geen Strijder maar soms een Vechtjas. Ik werd kwaad van een beoordeling die mijn geest verlamde, een onterecht excuus dat ik moest maken, maar ik wist niet goed hoe ik die boosheid effectief kon uiten. De krachten van de geest zitten dieper, gaan verder dan de kwaliteiten van Ofman. Maar je kunt het leren om die geesten te hanteren en in balans te houden. De hele klas, het hele team kan leren wanneer de Werkgeest optimaal is of wanneer er een Stresskip of een Opjager aan het werk is. Kunnen mensen dit onderscheid op tijd maken en aangeven? Krijgen coaches, docenten en leerlingen de kans om zich hierin te trainen? Vroeger was er geen schijn van kans voor de leerling die de geest kreeg in de klas en er iets over wilde zeggen. En nog steeds… ook in deze tijd, lijkt de stem van de ziel weinig kans te hebben.
Is het tijd?
Vandaag heb je echt wel leraren en hoogleraren die bevlogen zijn, het verleden op doen leven, coaches die je de nodige ervaring geven. Maar er zijn weinig Inspirators die ervoor zorgen dat je inzicht krijgt; een antwoord wilt geven op je eigen geschiedenis! Ook vandaag zijn er goede leraren die je het gevoel geven dat er een weg is die je kunt gaan. Maar een inspirator is meer dan een leercoach en laat je ervaren dat je er een prijs voor wilt betalen! Is het duidelijk wat ik mis in het scholingsaanbod? Nogmaals, het geldt niet alleen voor leerlingen. Ook voor docenten en schoolleiders. Ooit heb ik – samen met Piet Weisfelt en Luc Stevens – de training Inspirerend leiderschap ontwikkeld. De eerste in Nederland. Is het nu tijd voor de leerkracht als Inspirator? Zal het materiaal op de website www. Krachtenspel.nl, dat deze krachten duidelijk maakt, een echte kans krijgen? Of moeten de deskundige idealisten, die hun werk – open source – willen delen, meedoen met het huidige tijdsgewricht en de marktwerking? Kunnen de creatieve makers op eigen wijze hun werk verder ontwikkelen met hulp van vrijwillige bijdragen? Zijn er organisaties die hen willen helpen met de activiteiten? Dat willen we graag weten. Of worden we als inspiratoren, dromers en strijders gedwongen ons werk uit handen te geven aan organisaties die de markt kennen?
De essentie raken
Ik mis de leerkracht als inspirator, ziener, dromer. En als gelovige in wat wezenlijk is. Niet met het ouderwetse gezag waarmee dingen moeten gebeuren. Niet alleen als opvoeder. Het gaat om de Inspirator/coach die me in mijn ziel raakt. Met woorden die me tot op het bot raken. Met ogen waarin ik terugkijk. Die ook de geest van de groep kan aanwakkeren. Niet alleen fysiek ons in beweging brengen (ook hard nodig trouwens) maar waarin we de geest krijgen. Om daar ruimte voor te maken moeten we een prijs betalen. Ok, laat de leerkracht maar wat meer fouten maken, niet goed beginnen of afsluiten, af en toe de rode lijn verliezen of een verkeerde beoordeling geven. Wat geeft het als we op tijd de mens kunnen worden die we verlangen? Zorg ervoor dat we (aan)geraakt kunnen worden. Dat we weer geloven in de krachten van de geest zonder dat zij onder het vloedkleed worden geschoven. In de marge geduwd. Belachelijk gemaakt omdat je ze moeilijk kunt meten. Of als handig setje verkocht voor een veel te hoge prijs.
Het waarmaken
Laten zij die ons doen leren, soms een god worden, een engel, advocaat van de duivel, een gelovige of ongelovige, schepper, een nieuwe dag creëren of juist de schaduwen belichten waar we bang van worden zonder dat we het weten. Laten de leerlingen, studenten, leerkrachten, coaches en hoogleraren en het bevoegd gezag alsjeblieft – om hun geestkracht te behouden – de Inspirator opzoeken, weigeren veel lijstjes in te vullen en soms ruzie maken met het bevoegd gezag. Waar blijft de leerkracht als inspirator? Zijn ze er nog? Verdwijnen ze in de marge? Of worden ze onderdrukt en branden ze op, zonder dat we voor hen opkomen? Net als de huisarts die de tijd wil nemen voor patiënten. De zorgverlener die een klusje wil doen wat niet mag. De vraag is: Hoe ga je effectief om met de krachten van de geest? Neem je de tijd om een inspirator te zijn? Op de website Krachtenspel.nl kun je, samen met leerlingen en collega’s, de krachten leren kennen en hanteren. Bijvoorbeeld de krachten van de strijder die een vechtjas of een aanvaller kan worden. Of de dromer die een fantast of een warhoofd kan worden. Tenminste, als je er tijd voor hebt. Wil je deze informatie dan met belangstellenden delen?